İsmailağa Cemaati ile alakalı Hiranur Vakfı’nın kurucusu Yusuf Ziya Gümüşel‘in kızının çocukken bir tarikat üyesiyle “evlendirilip” yıllarca cinsel istismara maruz bırakılması skandalı, siyaset ile cemaatler ortasında uzun yıllardır devam eden bağ ağını da yine tartışmaya açtı.
Olaya ait yargı süreci devam ediyor, siyasi partilerin pek birçok ise dün çeşitli açıklamalar yaparak çocuk yaşta bir kızın evlendirilmesini kınadı. Lakin kamuoyunda siyasi partilerin reaksiyonlarını kâfi bulmayanlar var.
Türkiye’de bilhassa sağ partilerin 1950’li yılların ortalarından itibaren cemaatler ile yakın bağ içinde olduğu ve iki tarafın da birbirinden karşılıklı formda farklı çıkarlar sağladığı biliniyor. AKP’nin iktidara gelmesinin akabinde ise başta Fethullah Gülen Cemaati olmak üzere devlet kurumlarında takımlaşan, ekonomik çıkar için şirketleşen cemaatlerin tesir alanlarını daha da genişlettiği ve daha görünür oldukları istikametinde tenkitler bulunuyor.
Cemaatler gerçekte ne kadar güçlü?
Kamuoyu araştırma şirketi Metropoll tarafından Ağustos ayında yapılan ankete nazaran halkın sırf yüzde 4,3’ü Türkiye’de bir tarikat yahut cemaatle ilişkisi olduğunu belirtiyor. Bağlı olanların en yüksek olduğu seçmen kümesi Saadet Partisi, ikinci parti ise AKP.
Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı iken İsmailağa Cemaati’ne yönelik yürüttüğü soruşturması kapatılan İlhan Cihaner, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede bu araştırmanın sayısal sonuçlarının hakikat olabileceğini düşünüyor. Eski CHP Milletvekili Cihaner, bununla birlikte cemaatlerin gücünün üye sayısından gelmediğini ise şu tespitle aktarıyor:
“Fethullahçı yapılanma da bir periyot Türkiye’nin iktisadına, bürokrasisine, yargısına ve hatta ordusuna hakimdi. Ancak baktığınız vakit tahminen Türkiye’nin yüzde ikisi ya da üçü bile değillerdi. Kıymetli olan bu cemaatlere açılan alanların kamuyu belirleyen, toplumu belirleyen alanlar olması. Örneğin Sıhhat Bakanlığı’nı neredeyse anahtar teslim formda bir cemaate teslim ederseniz alışılmış ki çok daha güçlüymüş üzere gözükecektir.”
Cihaner, cemaatlerin üyelerinin sayısal azlığının kamu ve bürokrasideki yüklerinin önüne geçmediğini, tam bilakis birbirleriyle daha fazla dayanışma içerisinde olmalarına yol açtığını da vurgulayarak “Şu anda yargıda bile şu cemaat mi bu cemaat mi daha aktif tartışmalarını yapıyorsak, sayısal açıdan toplumda karşılıklarının olup olmalarından bağımsız olarak güçlü olduklarını söyleyebiliriz” yorumu yapıyor.
Siyasi partilerin “Böyle ya da şöyle dersek, sanki muhafazakarları kırar mıyız?” korkularının yerinde olmadığını ve yalnızca kişisel olarak ele alınıp kınamaların yetersiz kaldığını belirten Cihaner, “Bir daha hiçbir çocuğun bu usul yapıların elinde hayatının mahvolmayacağı bir toplumsal tertibi tartışmamız lazım” diyor.
Siyasetin muhafazasıyla marjinalleşme
ODTÜ Öğretim Üyesi Prof. İhsan Dağı ise cemaatlerin görünürlüklerine paralel bir toplumsal tabana dayanmadıklarını ve hatta AKP’nin merkez sağ seçmeninin bile bu olanlara karşı olduğunu düşündüğünü belirterek şunları söylüyor:
“Cemaatler ve tarikatlar güçlerini abartıyor. Zira güçlerini abartarak aslında siyasetle pazarlık marjlarını arttırıyor ve daha bir güçlü pozisyonda pazarlık yapıyorlar. Öte yandan bu yapılar birbirleriyle de rekabet halinde. Güçlerini abartarak rakip tarikatlara ve cemaatlere gözdağı da veriyorlar. ‘Biz sizden güçlüyüz’ algısı yaratıyorlar. Bu algı da başkalarından mürit devşirmeye yarıyor.”
Bu dini yapılara siyaset tarafından sağlanan geniş alan Gülen Cemaati’nde olduğu üzere marjinalleşmelerine de yol açıyor mu?
Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Lideri Recep Tayyip Erdoğan, İsmailağa Cemaati üyeleriyle
Böyle olduğunu düşünen isimlerden biri de uzun yıllardır bu alanda çalışan Dağı. Akademisyen Dağı, cemaatlerin giderek “takiye yapmaya gerek görmeyen” yapılara dönüştüğünü düşünüyor.
Dağı, cemaatlerin siyasetle, bilhassa de iktidar partisi kim ise onunla kurduğu bağlantıların siyasi olarak korunmaları manasına geldiğini vurgulayarak “Siyasi muhafaza ile ekonomik güç bir ortaya geldiğinde hem görünürlükleri hem de geçmiş periyotlara kıyasladığımızda cüretleri çok artıyor” yorumu yapıyor.
Bu noktada Cihaner, daha evvel soruşturma yürüttüğü İsmailağa Cemaati’nin Türkiye’yi nasıl bölgelere ayırdığını şöyle aktarıyor:
“Soruşturmam sırasında biz şunu görmüştük: İsmailağa Cemaati Türkiye’yi 16 farklı bölgeye ayırmış ve her ilin, her ilçenin farklı sorumlusu var. Orada bulunan kurslara atamaları kendileri yapıyor, maaş ödüyorlar. Ve bunların hepsi devletin gözleri önünde oluyor.”
Siyaset cemaatlerle ortasına aralık mi koymalı?
Her ne kadar AKP dahil siyasi partiler son çocuk yaşta evlilik olayıyla ilgili reaksiyon gösteren açıklamalar yapsa da bunu kâfi görmeyen ve siyaset kurumunun, bilhassa de iktidarın cemaatlerle yakın bağlantı içinde olmasını eleştiren kısımlar bulunuyor.
Siyasetçi Fikri Sağlar da bu isimlerden ve cemaatleri “AKP’nin art bahçesi” olarak niteliyor. AKP’nin bu kurumlarla iktidara geldiğini ve cemaatlerin de bundan güç aldığını söyleyen Sağlar, şöyle konuşuyor:
“Belki bu son periyotta gördüğümüz fetvaları, pirlerin açıklamaları daha evvel yapılıyordu. Ancak muhtemelen bu kadar çok göz önüne çıkmıyorlardı, bu kadar rahat konuşamıyorlardı. Artık cüret alıyorlar. O vakit toplumun genelinin ahlaki bedelleri farklıydı. Artık de farklı fakat artık azınlık olmalarına karşın hamasetle bunları söyleyebiliyorlar. Zira ‘biz iktidarız, biz güçlüyüz’ diyorlar.”
Peki siyasetin cemaatlerden çıkarı ne?
Dağı, cemaatlerin yaptıklarına sessiz kalınarak “yüksek oranda oy devşirme” imkânı olacağı varsayımının yanlışsız olmadığını belirterek şöyle konuşuyor:
Cihaner’in soruşturması nasıl kapatıldı?
Seçimlerde AKP’yi destekleyen İsmailağa Cemaati’ne yönelik 2007 yılında periyodun Erzincan Cumhuriyet Başsavcısı İlhan Cihaner tarafından yürütülen soruşturma, iktidarın müdahalesiyle engellenmişti.
Cihaner, bugünkü olayın benzerini kendisinin o devirde yürüttüğü soruşturmada da yaşadıklarını, mağdurun 16 yaşından küçük olduğunu ve evlendirildiğini anlatarak 2010’da kendisinin tutuklanmasıyla kapatılan soruşturmada yaşananları şöyle aktarıyor:
“Mağdurlardan biri buna benzeri bir süreç sonucu tartışmalı şartlarda evlendirilmişti. Soruşturmamızda mağdur olarak kimliğini gizleyerek beyanlarını almıştık. Lakin maalesef soruşturma belgesi benim elimden tutuklanmam nedeniyle alındıktan sonra göstermelik bir davayla, üstelik de kimliğinin bilinmeyen tutulması gerekirken kimliği açık edilerek belge kapatıldı.”
Cihaner, bugünlerde tartışılan olayın öteki örneklerinin misal dernek ve vakıfların yurtlarında, kurslarında yaşanmakta olduğuna işaret ederek, şöyle konuşuyor:
“Bunu teorik olarak söylemiyorum. Birçoğunda mahkemelerin verdiği kararlar var. Münasebetiyle burada aslında şunu tartışmamız lazım: bu kadar kolluk kuvveti, yargı düzeneği varken bunlar bu kabahatleri işlemeye nasıl devam edebiliyorlar? Buna dair devlet, siyasi iktidar neden kalıcı bir tahlil aramıyor? Aslında bunun tartışılması lazım.”