Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP), kuruluşunun üzerinden tam 23 yıl geçti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, partinin kurulduğu 14 Ağustos 2001’de, Bilkent Otel’de, AKP Genel Başkanı sıfatıyla yaptığı konuşmada, “Ve bugünden sonra Türkiyemizde artık hiçbir şey eskisi üzere olmayacak” sözleriyle iktidar amacını açıklamıştı. Kurulduktan 15 ay sonra, 3 Kasım 2002 seçimlerinde iktidara gelen ve 22 yıldır iktidarda olan, son sandık sınavı olan 31 Mart yerel seçimleri dışında, her seçimden birinci parti olarak çıkan AKP’nin periyodunda, Türkiye, neredeyse bütünüyle değişti ve cumhuriyet tarihine geçen olaylar yaşandı.
AKP’nin kuruluşu
16 Ocak 1998’de Refah Partisi’nin Anayasa Mahkemesi tarafından kapatılmasıyla Ulusal Görüş geleneğinden gelen siyasetçiler Fazilet Partisi’ne katıldı. Fakat değişmeyen siyasetler nedeniyle partinin halk tabanında karşılık bulamadığını düşünen Abdullah Gül liderliğindeki, kamuoyunda da “Yenilikçiler” olarak adlandırılan grup ile parti idaresi ortasında çatışmalar başladı. “Yenilikçiler” ve “Gelenekçiler” ortasında 14 Mayıs 2000’de başkanlık yarışı yaşandı. Yenilikçilerin adayı Abdullah Gül 521, Recai Kutan ise 633 oy aldı.
Fazilet Partisi’nin de 22 Haziran 2001 tarihinde kapatılmasının akabinde Recai Kutan ve Necmettin Erbakan başkanlığında 20 Temmuz 2001’de Saadet Partisi kuruldu. Recep Tayyip Erdoğan, Bülent Arınç ve Abdullah Gül’ün de ortalarında bulunduğu küme ise Saadet Partisi’ne katılmadı. Fazilet Partisi Kongresi’nde Abdullah Gül’ü destekleyen bu küme artık Ulusal Görüş’çü olmadığını söyledi. Erdoğan’ın daha sonra “Milli Görüş gömleğini çıkardık” kelamlarıyla sözünü bulan tavırlarıyla Yenilikçiler yeni parti çalışmalarına başladı. Tam 23 yıl evvel, 14 Ağustos 2001 tarihinde Adalet ve Kalkınma Partisi kuruldu.
Partinin kuruluşunda Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül ve Bülent Arınç’ın da ortalarında olduğu toplam 74 Kurucular Kurulu üyesi yer aldı.
“Erdemliler Hareketi”, Erdoğan’ın liderliği 14 Ağustos 2001’de “AK Parti” ismiyle siyaset sahnesine çıktı
Kuruluşundan 15 ay sonra tek başına iktidar oldu
O devir koalisyon ortağı olan Milliyetçi Hareket Partisi’nin (MHP) lideri Devlet Bahçeli’nin “erken seçim” çıkışıyla yapılan 3 Kasım 2002 erken seçimi, Türkiye açısından bir dönüm noktası oldu.
2001’deki ekonomik krizin bütün tesirleri hâlâ hissedilirken, 2002’de Başbakan Bülent Ecevit, önemli sıhhat meseleleri yaşamaya başladı. 15 Temmuz 2002’de ise Bahçeli, erken seçim çağrısı yaptı ve 31 Temmuz 2002’de erken seçim kararı alındı. Seçim tarihi olarak da 3 Kasım 2002 belirlendi. Bu tarihte yapılan erken genel seçimde, iktidardaki koalisyon ortağı partiler baraj altında kaldı. Büyük sürpriz yapan AKP ise kuruluşunun üzerinden 15 ay sonra, yüzde 34,28 oy oranıyla parlamentodaki sandalyelerin üçte ikisine denk gelen 365 milletvekili çıkararak tek başına iktidar oldu. AKP’nin 22 yıllık iktidarının başladığı seçimde yüzde 10 barajını AKP dışında sadece Cumhuriyet Halk Partisi aştı. İki partili bir Meclis devrin girildi.
Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılması
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Başkanlığı devrinde 1997’de okuduğu şiir nedeniyle 10 ay mahpusta kalan ve bu nedenle siyasi yasaklı olan Erdoğan, partisi iktidara gelmesine karşın Yüksek Seçim Kurulu’nun adaylığını veto etmesi nedeniyle milletvekili ve Başbakan olamadı.
Seçim sonrasında 58. Türkiye Hükûmeti, Abdullah Gül başbakanlığında kuruldu. Hükûmet devrinde Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılması için Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yasa teklifi sunuldu. Değişiklik 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edildi. Daha sonra birebir yasa, değiştirilmeden Meclis’te tekrar kabul edildi. Yasaya, Deniz Baykal liderliğindeki CHP de dayanak verdi. Sezer, anayasal mecburilik nedeniyle yasa değişikliğini bu defa imzaladı.
Erdoğan’ın siyasi yasağının kaldırılmasına paralel olarak, YSK, Siirt’teki seçimlerin tekrar edilmesine verdi. Mart 2003’te Siirt’te seçim tekrarlandı. AKP’nin birinci sıra adayı Mervan Gül‘ün adaylıktan çekilmesi ile Erdoğan partinin birinci sıra adayı olarak Siirt seçimlerine girdi ve oyların yüzde 85’ini alarak milletvekili oldu.
Gül’ün başkanlığındaki 58. Hükümet’in istifasının akabinde 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in hükümeti kurma vazifesini verdiği Recep Tayyip Erdoğan, 15 Mart’ta, 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni kurarak başbakanlık koltuğuna oturdu.
İlk mahallî seçim
AKP, Erdoğan’ın hükümeti kurmasının akabinde birinci imtihanını 2004 yerel yönetim seçimlerinde verdi. AKP aldığı yüzde 41,7’lik oy oranıyla sandıktan birinci parti çıktı ve böylelikle 11’i büyükşehir olmak üzere 1950 belediyeyi kazandı.
Erdoğan, 12 Aralık 1997 tarihinde Siirt’te düzenlenen mitingdeki konuşması nedeniyle “halkı sınıf, ırk, din, mezhep yahut bölge farklılığı gözeterek kin ve düşmanlığa tahrik ettiği” gerekçesiyle mahpus cezasına çarptırılmasının ardınan Pınarhisar Cezaevi’ne kaldı
367 krizi, e-muhtıra ve erken genel seçim
Görev mühleti dolan 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in yerine AKP, Abdullah Gül’ü aday gösterdi.
İlk tıp oylama 27 Nisan 2007’de yapıldı. Toplam 361 oy kullanılırken, Abdullah Gül 357 oy aldı. Tıpkı günün akşamı Genelkurmay Başkanlığı internet sitesine, daha sonra e-muhtıra olarak anılacak, bir basın açıklaması konuldu. Açıklamada seçimlerde laikliğin tartışma konusu yapıldığı ve Genelkurmay’ın bu bahiste taraf olduğu söylendi. Dönemin Genelkurmay Başkanı Yaşar Büyükanıt, söz konusu açıklamayı, kendi insiyatifiyle gece yarısına hakikat Genelkurmay Başkanlığı sitesine koydurduğunu gazeteci Mehmet Ali Birand’a açıkladı.
TBMM Genel Kurulu’ndaki oylamanın çabucak sonrasında, eski Yargıtay Başsavcısı Sabih Kanadoğlu’nun, TBMM’de 367 vekilin bulunmadığı bir oturumda gerçekleştirilen seçimin geçerli olmayacağı tezinden hareket eden CHP, seçimi Anayasa Mahkemesi’ne taşıdı. Anayasa Mahkemesi de bu tezi yerinde buldu. Anayasa Mahkemesi 1 Mayıs 2007’de verdiği kararla, 367 argümanını kabul ederek yapılan birinci çeşit oylamayı iptal etti. Bunun üzerine 6 Mayıs’ta yapılan iki yoklamada da toplantı kâfi sayısının (367) bulunamayışı yüzünden 11. Cumhurbaşkanı seçilemedi. “Anayasaya’ya nazaran TBMM’deki karar kâfi sayısı 367 ise oturum kâfi sayısı da 367 olmalı” yolundaki muhalefet argümanının Anayasa Mahkemesi’nce kabulü, Türkiye’de yeni bir devri başlatacaktı.
Erken seçimde yine tek parti
Bu karar üzerine AKP’den erken genel seçim kararı çıktı. Meclis’te seçim kararı alınmasının yanında, Anayasa’da değişiklik yapılması için referandum kararı da verildi. Referanduma sunulan teklifle, genel seçimlerin yapılma müddeti beş yılda birden, dört yılda teğe düşürüldü. Cumhurbaşkanlığı seçiminin iptaline yol açan “toplantı kâfi sayısı” konusu, Meclis’in tüm süreçlerinde üçte bir çoğunluk olarak netleştirildi. Cumhurbaşkanı’nın Meclis tarafından değil, halk tarafından iki turlu oylamayla seçilmesi kararlaştırıldı; yedi yıl olan misyon mühleti beş yıla düşürülerek, iki sefer seçilebilmenin önü açıldı.
Erken genel seçim 22 Temmuz 2007’de yapıldı. AKP yüzde 46,58 ile 341 milletvekili, CHP yüzde 20,88 ile 112 milletvekili, MHP de yüzde 14,27 ile 71 milletvekili çıkardı. Erdoğan’ın başında olduğu AKP, ikinci kere tek başına iktidara geldi.
Abdullah Gül de seçimden sonra 28 Ağustos 2007’deki Cumhurbaşkanlığı seçiminin üçüncü çeşidinde 339 oy aldı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 11. Cumhurbaşkanı seçildi.
21 Ekim 2007’deki referandum ile Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından seçilmesi başta olmak üzere Anayasa değişiklikleri teklifi halkoyuna sunuldu. Değişiklikler yapılan halk oylamasında yüzde 68,95’lik kabul oyuyla kabul edildi.
Parti kapatma davası
2008 yılında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Abdurrahman Yalçınkaya, “Adalet ve Kalkınma Partisi’nin laikliğe muhalif aksiyonların odağı durumuna geldiği” gerekçesiyle, Anayasa Mahkemesi’nde AKP’nin kapatılması için dava açtı. 30 Temmuz 2008’de açıklanan kararla, 11 üyenin 6’sı partinin kapatılması tarafında oy kullandı fakat kapatma kararı için 7 üyenin oyu gerektiğinden AKP kapatılmaktan kurtuldu. Fakat “AKP’nin laikliğe ters faaliyetlerin odağı haline geldiğine” hükmeden AYM, partiye yapılan Hazine yardımının kesilmesi yaptırımını yeterli gördü.
Parti, 2009 mahallî seçimlerinden de zaferle ayrıldı. AKP, 16 büyükşehirden 10’unu ve toplamda 1442 belediye başkanlığını kazandı.
Abdullah Gül, Recep Tayyip Erdoğan, Bülent Arınç
2010 Anayasa Referandumu
12 Eylül 2010’da 1982 Anayasası’nda değişiklik öngören Anayasa referandumu yapıldı. Halka sunulan anayasa referandumu, 26 unsurluk değişikliği içeriyordu. Referandum sonucunda yüzde 42,12 “Hayır” oyuna karşı yüzde 57,88 “Evet” oyuyla Anayasa değişiklikleri kabul edildi. Bu değişiklikle Anayasa Mahkemesi ile Yargıçlar ve Savcılar Yüksek Kurulu’nda yine yapılanmaya gidildi ve sonradan büyük tartışmalara neden olacak ve geri alınacak olan, yüksek yargı üyelerinin birinci sınıf hâkim ve savcıların katılacağı oylamayla seçilmesi sistemi benimsendi.
Ergenekon davaları
AKP’nin kapatılması davasının sürdüğü 2008’den itibaren Ergenekon soruşturması süreci başlatıldı. 12 Temmuz 2007’de Ümraniye’de bir gecekonduda bulunduğu söylenen 27 el bombası soruşturmanın münasebeti oldu.
27 Temmuz 2007’de, daha sonra gelen gözaltı ve tutuklama dalgaları nedeniyle “birinci dalga” olarak isimlendirilen bir operasyonla Oktay Yıldırım‘ın yanı sıra Türk Ortodoks Kilisesi sözcüsü Sevgi Erenerol, avukat Kemal Kerinçsiz, gazeteci müellif Güler Kömürcü, Sedat Peker, Taner Ünal, Fuat Turgut, Sami Hoştan ve daha pek çok kişi gözaltına alındı.
Bu dalgalar kısa aralıklarla toplumun pek çok farklı bölümünü kapsayacak halde genişledi. Ergenekon davası kapsamında 20 civarında evrak birleştirildi. Lakin ana davaya ilişkin üç iddianame bulunuyodu. Birinci iddianame 14 Temmuz 2008’de, soruşturmanın başlamasından yaklaşık bir yıl sonra 13. Ağır Ceza Mahkemesi’ne sunuldu. 25 Temmuz 2008’de mahkeme tarafından kabul edildi. Birinci duruşma 20 Ekim 2008’de yapıldı. Birinci iddianame yaklaşık 2 bin 500 sayfaydı. İkinci iddianame 25 Mart 2009’da kabul edildi ve Ergenekon ana davasıyla birleştirildi. Ağustos ayında ise birleştirme talepli üçüncü iddianame ana davaya eklendi.
İlk iddianamede Ergenekon, “terör örgütü” olarak tanım edildi ve “üyeleri ve yöneticileri” darbe teşebbüsüyle suçlandı.
Davada birleştirilen iddianameler yalnızca üç iddianameyle hudutlu değildi. İrticayla Gayret Aksiyon Planı Davası, Şile Hafriyatları, İnternet Andıcı Davası, İlker Başbuğ Davası, Danıştay Saldırısı Davası, Cumhuriyet Gazetesi Molotof Davası başta olmak üzere 20 civarında iddianame Ergenekon davasıyla birleştirildi. Birinci defa tutuklanan orgeneraller
İlk gözaltıların akabinde gelen dalgalar dikkat cazip isimleri bu davaya dahil etti: 26. Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ, emekli Jandarma Genel Kumandanı Orgeneral Şener Eruygur, emekli 1. Ordu Kumandanı Orgeneral Hurşit Tolon, Cumhuriyet Gazetesi Ankara Temsilcisi Mustafa Balbay, Ankara Ticaret Odası Başkanı Sinan Aygün, Sedat Peker, Veli Küçük, Kemal Kerinçsiz, gazeteciler Tuncay Özkan, Hikmet Çiçek, Deniz Yıldırım, İlhan Selçuk ve İnönü Üniversitesi’nün eski rektörü Fatih Hilmioğlu yargılanan yüzlerce şahıstan bazılarıydı.
İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, sanıklarla ilgili kararını 5 Ağustos 2013’te açıkladı.
Emekli Tuğgeneral Veli Küçük 2 sefer ağırlaştırılmış müebbet ve 99 yıl mahpus, Tuncay Özkan “darbeye teşebbüs suçundan” ağırlaştırılmış müebbet ve başka cürümlerden 22 yıl 6 ay mahpus, tutuklanan eski Genelkurmay Lideri İlker Başbuğ müebbet, Vatan Partisi Genel Lideri Doğu Perinçek ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezalarına çarptırıldı.
Emekli Orgeneral Hurşit Tolon müebbet, Danıştay saldırısının faili Alpaslan Arslan 2 defa ağırlaştırılmış müebbet, Avukat Kemal Kerinçsiz ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası aldı.
Mahkeme, Prof. Dr. Mehmet Haberal‘ı 12 yıl 6 ay, Mustafa Balbay‘ı 34 yıl 8 ay, Sinan Aygün‘ü 13 yıl 6 ay mahpus cezasına mahkûm ederken, öteki sanıklara da çeşitli cezalar verdi. ‘Balyoz Darbe Planı’ davası
Balyoz Darbe Planı davası da, bir bavulun içinde teslim edilen ve değerli bir kısmının “üretildiği” sonradan ortaya çıkan “deliller” ile birebir savcılar tarafından açıldı ve İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi’nde 6 Aralık 2010’da görülmeye başlandı. 250’si tutuklu 365 subay ve emekli subayın yargılandığı davada savcı 29 Mart 2012 günü 920 sayfalık mütalaa sundu. Darbe planı olduğu sav edilen “Balyoz”, birinci olarak Taraf gazetesinin 20 Ocak 2010’daki haberiyle gündeme geldi. Argümanlara nazaran plan, periyodun 1. Ordu Kumandanı Çetin Doğan‘ın liderliğinde darbe tabanını hazırlama hedefli “Çarşaf”, “Sakal”, “Suga” ve “Oraj” kod isimli aksiyon planlarından oluşuyordu.
Halen tutuklu olan Taraf muhabiri Mehmet Baransu, 30 Ocak 2010’da elindeki evrakları bir bavul içinde İstanbul Adliyesi’ne teslim etti. Bavulda 5 bin sayfadan fazla evrak, 19 CD ve 10 teyp kaseti vardı. Sanık avukatları tek bir CD içinde mahkemeye sunulan bir kısmı 5 Mart 2003’te oluşturulan CD’nin içinde 2008 ve 2009’a ilişkin isimler, rütbeler, yer isimleri ve dijital bilgiler bulunduğunu vurgulayarak dokümanların düzmece olduğunu açıkladı.
2012 yılında 365 isimden 330’u 6 yıl ile 20 yıl ortasında mahpus cezasına çarptırıldı. 250 sanığın tutukluluk hâlinin devamına karar verdi. Yargıtay 9. Dairesi, 361 sanığın yargılandığı “Balyoz” davasında 237 sanık için verilen kararları 9 Ekim 2013’te onadı. Sanıklar Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) kişisel müracaatta bulundu.
Ergenekon ve Balyoz davaları ve o periyotta açılan emsal davalar, Fethullah Gülen cemaati ile iplerin kopmasının akabinde kapatıldı. 17-25 Aralık sürecinden sonra bu davalara “kumpas davaları” ismi verildi. Ergenekon ve Balyoz davalarının sanıklarının büyük kısmı beraat etti.
İnfografik/AA
Üçüncü seçimde de iktidar
21 Ekim 2007 tarihli referandum ile birlikte yürürlüğe giren Anayasa değişiklikleriyle genel seçim müddeti dört yıla indirilince devrin Başbakanı Erdoğan, 3 Ekim 2010’da genel seçimlerin olağan tarihinden bir ay evvel, yani Haziran 2011’de yapılacağını açıkladı. Seçim sonucunda AKP yüzde 49,83, CHP yüzde 25,98, MHP ise yüzde 13,01 oy aldı ve AKP, 2011 genel seçimlerinde üçüncü kere tek başına iktidar olmayı başardı. Seçim sonuçlarına nazaran her iki seçmenden biri AKP’ye oy vermişti.
Gezi Parkı eylemleri
28 Mayıs 2013’te başlayan milyonların katıldığı ve İstanbul’dan ülke geneline yayılan Seyahat Parkı aksiyonları Türkiye açısından da Erdoğan iktidarı açısından da kırılma noktası oldu. Taksim Meydanı’ndaki Seyahat Parkı’nda Topçu Kışlası’nın yine inşa edilmesi maksadıyla Seyahat Parkı’nın Asker Ocağı Caddesi’ndeki duvarın bir kısmı 27 Mayıs 2013 gecesi yıkıldı ve kimi ağaçlar yerinden söküldü. O gece aksiyonlar başladı ve aksiyoncular polisin sert müdahalesi ile karşılaştı. Hareketler sonucu sekiz kişi hayatını kaybetti. Bu hareketlerin akabinde yüzlerce kişi hakkında isimli süreç yapılırken, soruşturmalar yürütüldü ve davalar açıldı.
Gezi aksiyonları evrakı, 2018’de tekrar açıldı. Hareketlerin finansörü olmakla suçlanan sivil toplum kuruluşları çalışmalarını destekleyen iş insanı Osman Kavala yaklaşık yedi yıl evvel tutuklandı ve AİHM’nin “hak ihlali” kararlarına karşın ağırlaştırılmış müebbet mahpus cezası ile cezalandırıldı. Ortalarında Çiğdem Mater, Ali Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman’ın da olduğu öbür sanıklar da 18 yıl ceza aldı.
Dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, Taksim Dayanışması’ndan temsilcilerle Seyahat Parkı’na ait görüşürken, 2013
17-25 Aralık soruşturmaları
17 Aralık 2013’te, AKP’nin iktidar olduğu günden bu yana birlikte hareket ettiği, son yıllarda tansiyon yaşadığı, dershanelerin kapatılmasına yönelik adımlardan sonra karşı karşıya geldiği Gülen cemaati ile ortasındaki bağlar koptu.
Dönemin Cumhuriyet Savcısı Celal Kara‘nın yürüttüğü soruşturma kapsamında İstanbul Emniyet Müdürlüğü Organize Hatalarla Gayret ve Mâlî Şube Müdürlüğü takımları ortalarında iş adamları, bürokratlar, banka müdürü, çeşitli düzeyde kamu vazifelileri ve 61. Türkiye Hükûmeti kabine üyesi dört bakan ile üç bakan çocuğunun olduğu bireyler hakkında “rüşvet, vazifesi berbata kullanma, ihaleye fesat karıştırma ve kaçakçılık” cürümlerini işledikleri gerekçesiyle operasyona başladı.
AKP, operasyona çabucak karşılık verdi. 16 Ocak 2014 tarihli Hâkimler ve Savcılar Kurulu kararı ile soruşturmayı başlatan Cumhuriyet Savcısı Celal Kara’nın misyon yeri değiştirildi. 25 Aralık’ta bu sefer ortalarında Erdoğan’ın oğlu Bilal Erdoğan’ın da olduğu isimler hakkında operasyon kararı verildi. Gözaltı talimatları İstanbul Emniyeti tarafından yerine getirilmedi.
Erdoğan, kamuoyuna sızdırılan ses kayıtları ve konuşma tapeleri eşliğinde soruşturmayı yürüten yargı ve emniyet mensuplarının Gülen Hareketi tarafından yönetildiğini ve “paralel devlet” yapılanmasında yer aldığını söz etti. Soruşturmaların akabinde Egemen Bağış Avrupa Birliği Bakanlığı görevinden alındı. İçişleri Bakanı Muammer Güler, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar bakanlık misyonlarından istifa ettiler. Bayraktar ayrıyeten milletvekilliğinden de istifa etti. 5 Ocak 2015’te TBMM’de yapılan oylamada eski bakanların Şanlı Divan’a gönderilmemesine karar verildi.
Gülen cemaati ise yeni bir devirle tanıştı. Cemaate bağlı medya organlarına, Bank Asya’ya, dershanelere, okullara el kondu. MGK’da, “paralel devlet” yapılanmasına karşı harekete geçilmesi kararı alındı.
Yine kazandı
Bu tartışmaların akabinde yapılan 2014 mahallî seçimlerinde AKP yüzde 43,4 oy alarak birinci parti oldu. Parti, bu seçimlerde 30 büyükşehir belediye başkanlığından 18 adedini kazandı.
Erdoğan Cumhurbaşkanı oluyor
Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün 28 Ağustos 2014’te vazife müddetinin dolmasının akabinde 1 Temmuz 2014’te AKP Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan Cumhurbaşkanı adayı gösterildi. Erdoğan, kendisinin genel başkanlığını bırakmak durumunda kalacağı AKP’nin kongresini, Cumhurbaşkanlığı seçiminin önüne alarak, o sırada Cumhurbaşkanı olan Abdullah Gül’ün Cumhurbaşkanlığı misyonundan sonra AKP’nin başına geçmesini engelledi. Mehmet Ali Şahin, Erdoğan’ın adaylığını ”Adayımız, İstanbul milletvekilimiz, Genel Liderimiz, Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan’dır’‘ biçiminde açıkladı. Seçimin birinci tipi 10 Ağustos’ta yapıldı ve birinci çeşitte kazanan Erdoğan, yüzde 51,79 oranında oy aldı. CHP ve MHP’nin ortak adayı Ekmeleddin İhsanoğlu yüzde 38,44, Selahattin Demirtaş ise yüzde 9,76 oranında oy aldı. Böylelikle Erdoğan, Cumhuriyet tarihinde halk tarafından seçilen birinci cumhurbaşkanı oldu.
2015 seçimleri: AKP tek başına iktidarı kazanamadı, fakat tek başına iktidarda kaldı!
Erdoğan’un Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından AKP Genel Başkanı ve Başbakanlık görevi, Erdoğan’ın takviyesiyle Ahmet Davutoğlu’na verildi.
Bu periyotta, “çözüm süreci” ismi verilen periyot de başladı ve HDP, beklenmedik biçimde oylarını yükseltti. Tahlil süreci AKP oylarında erimeye de yol açtı. “Dolmabahçe mutabakatı” ismi verilen mutabakatın yapılmasından çabucak sonra tahlil sürecini rafa kaldırmaya başlayan Erdoğan ve AKP, 7 Haziran 2015 seçimlerinde iktidara geldiği 2002 seçimlerinden bu yana birinci defa tek başına iktidar çoğunluğunu kaybetti. AKP, Meclis çoğunluğunu kaybetti, lakin yüzde 40,9 oy oranı ve 258 sandalye sayısı ile seçimlerden birinci parti olarak çıktı. AKP, bu süreçte CHP ve öbür partilerle görüşmeler yaptı. Lakin bir yandan da, hükümetin kurulamadığı bu devirde Türkiye’de bombalar patlamaya başladı. Hükümet kurulamayınca seçimin 1 Kasım’da tekrar edilmesine karar verildi.
7 Haziran’dan 1 Kasım 2015 seçimlerine kadar geçen süreçte Türkiye, Suruç ve 10 Ekim canlı bomba taarruzlarına sahne oldu. Birçok kanlı terör hareketi gerçekleşti. Tahlil süreci bütünüyle bitirildi.
1 Kasım seçimlerine yanlışsız giderken Türkiye’de güvenlik sorunu ön plandaydı. Taarruzlar ve canlı bomba intiharlarıyla geçen yedi ayın sonunda, AKP oyunu yüzde 49,5’e çıkardı ve 317 milletvekilini parlamentoya göndererek yine tek başına iktidar oldu.
Davutoğlu gitti, Yıldırım geldi
Kamuoyunda birinci olarak, Ocak 2015’te Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından açıklanan lakin hayata geçirilemeyen “şeffaflık paketi”nin Davutoğlu-Erdoğan ortasında gerginlik çıkardığı lisana getirildi. Ardından MKYK’da alınan kararla, genel lidere “il ve il başkanı atama yetkisi” verildi. Kararın toplantıdan evvel Erdoğan’a yakın üyeler tarafından alındığı ve toplantı sırasında Davutoğlu’na imzalatıldığı tez edildi.
2016’da ‘Pelikan Dosyası’ ismi altında anonim bir blogda Davutoğlu’nun Erdoğan’a ihanet ettiği ve istifa etmesi gerektiği savunuldu. Tezlere nazaran, 4 Mayıs 2016’da Külliyede Erdoğan ve Davutoğlu ortasında yapılan ikili toplantıda, Davutoğlu’nun direkt istifa etmemesi, lakin partiyi kongreye götürmesi ve yine genel lider adayı olmaması konusunda anlaşıldı.
Davutoğlu bir gün sonra, “Dört yıllık mühletin daha kısa sürmesi benim tercihim değildir. Zarurettir” şeklinde bir açıklama yaparak Başbakanlık ve AKP Genel Başkanlığı vazifesini Erdoğan’ın baskısıyla bıraktığı iletisini verdi ve istifa etti. 22 Mayıs 2016 tarihinde yapılan AKP’nin 2. Fevkalâde Büyük Kongresi’nde, Erdoğan’ın istediği Genel Lider seçilen Binali Yıldırım, Başbakan oldu.
15 Temmuz 2016 gecesini 16 Temmuz’a bağlayan gece: Cumhurbaşkanı Erdoğan, darbe teşebbüsüne karşı halkı meydanlara davet ederken…
15 Temmuz darbe teşebbüsü ve OHAL süreci
Gülen cemaati, 15 Temmuz 2016 Cuma akşamı darbe teşebbüsünde bulundu. Ordunun içerisinde yer alan Gülen cemaatine bağlı subaylar Boğaziçi Köprüsü’nün bir tarafını kapattı. Gece boyunca süren çatışmaların akabinde darbe teşebbüsü bastırıldı. Bütün bu olayların yaşandığı gece 179’u sivil, 246 kişi hayatını yitirdi. Darbe teşebbüsünün akabinde Türkiye’de, yaklaşık iki yıl sürecek “olağanüstü hâl” ilan edildi. Darbe teşebbüsüne katılanlar tutuklanırken, kimileri firar etti. İnanılmaz hâl (OHAL) 20 Temmuz’da ilan edildi. Bu süreçte Türkiye genelinde on binlerce kişi gözaltına alındı, tutuklandı ve açığa alındı. OHAL kapsamında Cumhurbaşkanlığı tarafından 32 kere Kanun Kararında Kararname (KHK) çıkarıldı. Bu KHK’lar ile en az 125 bin 678 kamu vazifelisi ihraç edildi.
17-25 Aralık süreci dahil, AKP’ye en sert muhalefeti yapan isimlerden olan MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, darbe teşebbüsü sonrası Erdoğan’ı desteklemeye başladı ve hükümet sistemi değişikliğinin yolunu açtı. 11 Ekim 2016’da partisinin küme toplantısında konuşan Bahçeli, “Ya Erdoğan Anayasa’nın öngördüğü Cumhurbaşkanlığı yetkilerine çekilsin ya da getirin başkanlık sistemini Meclis’te oylayalım” dedi. AKP’den yanıt gecikmedi ve bir gün sonra AKP’nin en zirve isminden, dönemin AKP lideri ve Başbakan Binali Yıldırım’dan geldi.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi: Tüm yetki Erdoğan’da
Binali Yıldırım, yeni hükûmetin öncelikli konusunun başkanlık sistemi de dahil olmak üzere yeni idare sistemini belirleyecek değişiklik olduğunu ve yeni Anayasa için çalışmalara çabucak başlanacağını açıkladı.
Ocak 2017’de AKP ve MHP milletvekilleri, “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi” olarak isimlendirdikleri sistem değişikliğine ait anayasa değişikliği teklifini Meclis’e sundu. 16 Nisan 2017’de yapılan halk oylamasında ise teklif yüzde 51,4 oranında “evet” oyu aldı. Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlandı. Böylelikle, Ulusal Kurtuluş Savaşı’ndan itibaren benimsenmiş olan parlamenter sistem terk edildi, Başbakanlık lağvedildi, başkanlık sistemine geçildi.
Erdoğan ‘partili Cumhurbaşkanı’ olarak AKP’ye döndü
Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık Cumhurbaşkanlığı seçimleri ile tıpkı gün yapılmasına karar verildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan,resmi sonuçlar açıklandıktan sonra AKP’ye döneceğini açıkladı.
Erdoğan, 2 Mayıs 2017 tarihinde tekrar AKP üyesi oldu. 21 Mayıs 2017’de yapılan harikulâde kongreyle yine genel lider seçildi. Böylelikle cumhuriyet tarihinde Celal Bayar‘ın ardından siyasi parti üyeliği olan birinci cumhurbaşkanı oldu.
Erdoğan yeni sistemin birinci cumhurbaşkanı
16 Mart 2018 tarihinde, 26 maddelik “Seçimlerin Temel Kararları ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile Birtakım Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” yürürlüğe girdi. Seçim Yasası değişikliği ile siyasi partilerin ittifak yapmaları yasal hâle getirildi. Kasım 2017’de Bahçeli’nin, Erdoğan ile ittifak yapmayı önermesi sonucu Şubat 2018’de Cumhur İttifakı kuruldu.
OHAL sürerken yapılan 2018 genel seçimlerinde MHP ile kurulan “Cumhur İttifakı” ile birlikte Erdoğan, yüzde 52 oy oranıyla Türkiye’nin yeni rejiminin birinci cumhurbaşkanı oldu. 9 Temmuz’da başbakanlık makamı kaldırıldı. Son Başbakan Binali Yıldırım, 12 Temmuz 2018’de yeni dönemin TBMM başkanı seçildi.
AKP’nin önemli büyükşehirleri kaybetti
31 Mart 2019’daki lokal seçimlerde AKP, kıymetli büyükşehir belediyelerini kaybetti. İstanbul’da Cumhuriyet Halk Partisi’nin adayı Ekrem İmamoğlu, HDP’nin aday çıkarmadığı seçimden galip çıktı. MHP ile lokal seçimlerde 51 vilayette ittifakını sürdüren AKP, Ankara, İstanbul, Adana ve Mersin’in de ortalarında bulunduğu kıymetli büyükşehir ve belediyeyi CHP’ye karşı kaybetti. AKP ve MHP’nin sonuçlarına itiraz ettiği İstanbul seçimi yenilendi. 23 Haziran’da yalnızca İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı seçimleri yapıldı ve seçimi Ekrem İmamoğlu, açık orta farkla kazandı.
Gelecek ve DEVA Partisi’nin kuruluşu
AKP’nin kuruluşundan itibaren Erdoğan’ın yanında yer alan isimlerden kimileri AKP’den koptu ve yeni partiler kurdu. AKP iktidarında genel başkanlık ve başbakanlık misyonlarında bulunan Ahmet Davutoğlu 12 Aralık 2019’da Gelecek Partisi’ni, eski bakan ve Başbakan Yardımcısı Ali Babacan da 9 Mart 2020’de Demokrasi ve Atılım Partisi’ni (DEVA) kurdu. AKP’nin 2021 yılında düzenlenen 7. Olağan Büyük Kongresi’nde Recep Tayyip Erdoğan tekrar genel lider seçildi.
AYM ve AİHM kararları uygulanmıyor
Başkanlık sistemine geçildikten kısa mühlet sonra OHAL sona erdi fakat Türkiye’de, AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarının uygulanmadığı yeni bir devir başladı. AİHM’nin Seyahat davasında Osman Kavala, Kobani davasında Selahattin Demirtaş için verdiği hak ihlali kararları, mahkemelerce uygulanmadı.
Anayasa Mahkemesi’nin kritik davalarda verdiği tahliye ve yargılamanın yenilenmesi kararlarına karşı da lokal mahkemeler direndi. Birtakım kararlar uzun müddet sonra uygulandı. AYM’nin, TİP’ten Hatay Milletvekili seçilen Can Atalay ile ilgili “tahliye ve yargılamanın durdurulması” kararı ise hala uygulanmadı. Bu süreç Cumhuriyet tarihinde birinci sefer yaşanan bir krize sahne oldu ve Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa’daki emredici karara karşın kararını tanımadığı Anayasa Mahkemesi’nin üyeleri hakkında kabahat duyurusunda bulundu.
Cumhur İttifakı’na karşı Millet İttifakı
2023 genel seçimlerinde Erdoğan, seçimlerin CHP iktidarının sona erdiği 14 Mayıs 1950 seçimlerine atfen 14 Mayıs’ta yapılacağını belirtti. 10 Mart’ta Erdoğan, milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimlerinin 14 Mayıs’ta yapılmasına dair karar aldı ve Resmi Gazete’de yayımlandı. “Türkiye Yüzyılı” ve “Türkiye için çabucak şimdi” sloganları kampanyanın temasını oluşturdu.
Mayıs 2023’teki seçim için “Altılı Masa” olarak anılan CHP, İYİ Parti, Gelecek Partisi, DEVA, Saadet Partisi ve Demokrat Parti, Millet İttifakı’nı kurdu. Altılı Masa, seçime kısa süre kala, İYİ Parti başkanı Meral Akşener’in dönemin CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun adaylığına karşı çıkması nedeniyle dağıldı. Akşener, iki gün sonra masaya tekrar geri döndü.
14 Mayıs’taki seçimin birinci çeşidinde Erdoğan yüzde 49,52, Kılıçdaroğlu yüzde 44,88 oranında oy aldı ve seçim ikinci cinse kaldı. Genel seçimde ise muhalefet ağır bir mağlubiyet aldı. Erdoğan, seçimlerin ikinci çeşidinde Kemal Kılıçdaroğlu’na karşı yüzde 52,18’lik bir oy oranı ile kazandı. Kılıçdaroğlu’nun oyu yüzdre 42’de kaldı.
Yeni periyodunun başlamasının akabinde Külliye’de yaptığı açılış konuşmasında Erdoğan, mevcut anayasanın 1980 darbesinin eseri olduğunu ve demokrasiyi güçlendirecek “özgürlükçü, sivil ve kapsayıcı” bir anayasa ile değiştirilmesi gerektiğini söyledi.
Ekim 2023’te AKP’nin 4. Harikulâde Büyük Kongresi yapıldı. Erdoğan yine genel lider olarak seçildi.
AKP’nin en büyük yenilgisi: CHP birinci parti oldu
2024 lokal seçimlerinde, Cumhuriyet Halk Partisi, yüzde 37,81 oy oranı ile 1977 lokal seçimlerinden beri ilk kez birinci parti oldu ve yerelde iktidar pozisyonuna geçti. CHP Başşehir Ankara ve en büyük vilayet İstanbul dahil 14 büyükşehirde seçimi kazanırken, AKP ise yüzde 35,48’lik oy oranıyla tarihinde ilk kez ikinci parti pozisyonunda kaldı. Erdoğan, “Partimizin organlarında 31 Mart sonuçlarını değerlendireceğiz, özeleştirimizi yapacağız. Sandık sonuçları irtifa kaybı yaşadığımızı gösteriyor” dedi
TIKLAYIN | Türkiye haritası turuncudan kırmızıya dönerken AKP’nin girdiği 19 seçimin sonuçları