Uzun yıllar İstanbul Emniyet Müdürlüğü olarak kullanılan ve azap olaylarıyla hafızalara kazınan Sansaryan Han’la ilgili kıymetli bir yargı kararı çıktı. Anayasa Mahkemesi 1930 yılında el konulan hanın 92 yıl sonra Sansaryan Vakfı’na iadesine karar verdi.
Ağa Mugradiç Sanasariyen (Sansaryan) tarafından 1901 yılında Ermeni milletinin yoksul çocuklarının eğitim ve öğretim masraflarının karşılanması gayesiyle kurullan Sansaryan Vakfı’na ilişkin Sansaryan Han, 1930 yılında İstanbul Vilayet Özel Yönetimi tarafından 19030 yılında el konuldu. Han, 1952 yılında da Vilayet Özel Yönetimi ismine tescil edildi.
PATRİKLİK DAVA AÇTI
Türkiye Ermenileri Patrikliği, 2011’de tescilin iptale talebiyle dava açtı fakat dava reddedildi. Patrikliğin temyiz başvurusu üzerine Yargıtay 1. Hukuk Dairesi 2017’de mahkemenin kararını bozdu. Lakin itiraz üzerine Dairenin bozma kararı kaldırıldı mahkemenin Patriklik alehine verdiği karar onandı.
Bunun üzerine Sansaryan Vakfı belgeyi Anayasa Mahkemesi’ne taşıyarak ferdî müracaatta bulundu.
Vakıf müracaatında, vakfın Ermeni çocuklarının eğitim ve öğretim gereksinimlerinin karşılanması maksadıyla kurulduğun ve tek mütevellisinin Patriklik olduğunu kaydetti. Müracaatta, Vilayet Özel Yönetimi ismine 1952 yılında yapılan tescilin rastgele bir mahkeme kararına dayanmaması sebebiyle yolsuz tescil kararında olduğu savunuldu.
BAKANLIĞIN SAVUNMASI
İddiaya karşı bakanlık görüşünde, Sansaryan Han’ın müracaatın vakit bakımından Anayasa Mahkemesi’nin yetkisinin kapsamında olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerektiği belirtildi. Bakanlık ayrıyeten kayyım aracılığıyla yeni bir davanın açılmasının mümkün olduğu gözetildiğinde müracaat yollarının tüketilip tüketilmediğinin tartışlması gerektiğini tabir etti.
“VAKFIN MÜLKİYET HAKKINA MÜDAHALE KUŞKUSUZ”
Yüksek Mahkeme yaptığı incelemede şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu:
“Herkes, mülkiyet ve miras haklarına sahiptir. Bu haklar, lakin kamu faydası maksadıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet hakkının kullanılması toplum faydasına muhalif olamaz.”
Sansaryan Vakfı’nın iadesini talep ettiği Sansaryan Han’ın 26 Mayıs 1929 tarihinde vakıf ismine tescil edildiği konusunda tereddüt bulunmamaktadır. 10 Haziran 1952 tarihinde Vilayet Özel Yönetimi ismine yapılan tescilin yolsuz olduğuna dair üstteki açıklamalar da gözetildiğinde vakfın mevcut mülkünün bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Vakfın mülkiyet hakkına yapılan bir müdahalenin mevcut olduğu kuşkusuzdur. Öteki taraftan niteliği ve hedefi gözetildiğinde müdahalenin mülkten mahrum bırakmaya ait kural çerçevesinde incelenmesi uygun görülmüştür.
Vakfın mazbut vakıf olarak kabulünün ve buna bağlı olarak Patrikliğin Vakfı temsil yetkisinin bulunmadığının değerlendirilmesinin kanun kararlarının öngörülebilir olmayan genişletici yorumuna dayandığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durumda müracaatçının mülkiyet hakkına yapılan müdahalenin yasal desteğinin bulunmadığı kanaatine varılmıştır.
HÜKÜM: MÜLKİYET HAKKI İHLAL EDİLDİ
Yüksek Mahkeme şu kararı kurdu:
Açıklanan münasebetlerle;
Mülkiyet hakkının ihlal edildiğine ait tezin KABUL EDİLEBİLİR OLDUĞUNA,
Anayasa’nın 35. unsurunda teminat altına alınan mülkiyet hakkının İHLAL EDİLDİĞİNE,
Kararın bir örneğinin mülkiyet hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yine yargılama yapılmak üzere İstanbul 13. Asliye Hukuk Mahkemesine (GÖNDERİLMESİNE,
Kararın bir örneğinin Adalet Bakanlığına GÖNDERİLMESİNE 3/11/2022 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.