Deprem üzere doğal afetler üzere rahatsız edici bir olayın akabinde travmatik gerilim yaşamanız olağandır. Ağır bir şok, baş karışıklığı ve endişe hissedebilir ya da bazen tıpkı anda olmak üzere bir dizi çelişkili his tarafından uyuşmuş yahut bunalmış hissedebilirsiniz. Bu hisler, yalnızca olayı şahsen yaşayan beşerlerle sonlu değildir. 24 saat haberler ve toplumsal medya, hepimizin neredeyse dünyanın rastgele bir yerinde ortaya çıktığı anda trajedi, ıstırap ve kaybın vahim imgeleriyle bombardımana tutulduğumuz manasına gelmektedir.
Bu imgelere tekrar tekrar maruz kalmak hudut sisteminizi bunaltabilir ve güya olayı birinci elden yaşamışsınız üzere travmatik gerilim tesiri yaratabilir. Olayı şahsen yaşamasanız dahi, kendinizi hem hayata devam etmek zorunda hissetmeniz hem de olaya maruz kalan bireyleri bizatihi kurtaramadığınız için tekraren o imajları izlemek isteyebilirsiniz. Zelzele haberlerini okumadan duramayıp, okumadığınızda da kendinizi berbat hissedebilirsiniz.
Bu manzaralara kendinizi maruz bırakmanız o şahısların yanında üzere hissederek onlara takviye olabileceğiniz hissi yaratarak kısa vadeli âlâ hissettirse de bir mühlet sonra tükenmişlik, hudut ve öfke patlamalarına yol açabilir.
Travmatik gerilim, güvenlik hissinizi paramparça edebilir ve kendinizi tehlikeli bir dünyada çaresiz ve savunmasız hissetmenize sebep olabilir. Fizikî ve ruhsal olarak tükenmiş hissedebilir, uyumakta yahut öfkenizi denetim etmekte zorlanabilirsiniz. Bunların hepsi olağandışı olaylara verilen lakin olağan olan reaksiyonlardır.
Travmatik gerilimin belirti ve semptomları:
Travmatik olay sizi direkt etkilemiş olsun yahut olmasın, geleceğin neler getirebileceği konusunda telaşlı, korkmuş ve çaresiz hissetmeniz olağandır. Hudut sisteminiz, çok çeşitli ağır hisleri ve fizikî tepkileri tetikleyen gerilimle boğulmuş durumda. Travmatik olayın tesirlerinin sonuçları hala devam ediyorsa bu travmatik gerilimin semptomları hafif şiddetten ağır şiddete gerçek ilerleyebilir.
Travmatik gerilimin duygusal belirtileri şunları içerir:
Şok ve inançsızlık: Olanların gerçekliğini kabul etmekte zorlanabilir ya da uyuşmuş ve hislerinizden kopuk hissediyor olabilirsiniz.
Korku: Tıpkı şeyin tekrar olacağından, denetimi kaybedeceğinizden yahut yıkılacağınızdan endişeleniyorsunuz.
Üzüntü yahut üzüntü: Özellikle tanıdığınız beşerler öldüyse yahut hayatlarını değiştiren sonuçlara maruz kaldıysa.
Çaresizlik: doğal afetlerin ani, öngörülemeyen tabiatı, kendinizi savunmasız ve çaresiz hissetmenize neden olabilir ve hatta telaş yahut depresyonu tetikleyebilir.
Başkaları öldüğünde hayatta kaldığın için suçluluk ya da yardım etmek için daha fazlasını yapabileceğini hissetmek.
Kızgınlık: Sorumlu olduğunu düşündüğünüz başka şahıslara kızabilir yahut duygusal patlamalara yatkın olabilirsiniz.
Utanç: bilhassa de denetim edemediğiniz hisler yahut kaygılar yüzünden.
Rahatlama: En kötüsünün geride kaldığı, diğerleri kadar makus etkilenmediğiniz için rahatlamış hissedebilir, hatta hayatınızın olağana döneceğini umabilirsiniz.
Fiziksel belirtiler şunları içerir:
•Baş dönmesi yahut baygınlık hissi, midede kasılma yahut bulanma, çok terleme.
•Titreme, soğuk terleme, boğazınızda bir yumru yahut boğulma hissi.
•Hızlı nefes alma, çarpan kalp, hatta göğüs ağrıları yahut nefes almada zorluk.
•Dinmeyen niyetler, dinlenememe. Konsantrasyon zahmeti, hafıza sıkıntıları yahut baş karışıklığı da yaşayabilirsiniz.
•Uyku düzeninizdeki değişiklikler. Örneğin uykusuzluk yahut kabuslar yaşayabilirsiniz
•Baş ağrıları dahil açıklanamayan ağrılar ve ağrılar, cinsel fonksiyonda değişiklikler.
•İştah kaybı yahut artışı yahut çok alkol, nikotin yahut uyuşturucu tüketimi.
Travmatik gerilim ile TSSB ortasındaki fark nedir?
Travmatik gerilim ve travma sonrası gerilim bozukluğunun (TSSB) belirtileri, bir felaket yahut rahatsız edici olayın çabucak akabinde çok benzeri görünse de, çok farklı ilerler.
Travmatik gerilimin semptomları ne kadar nahoş olsa da, bilhassa duygusal sıhhatinize dikkat etmek için adımlar atarsanız, vakitle kademeli olarak düzgünleşme eğilimindedirler.
Bununla birlikte, travmatik gerilim belirtileriniz hafiflemiyorsa ve hudut sisteminiz olaydan uzun bir mühlet sonra ‘bastırılmış’ olarak kalırsa, TSSB yaşıyor olabilirsiniz.
TSSB ile ruhsal şokta kalırsınız. Semptomlar azalmaz ve her gün biraz daha güzel hissetmezsiniz. Aslında, daha makus hissetmeye bile başlayabilirsiniz.
Travmatik gerilimle başa çıkmak
Bir felaket yahut travmatik olayın fizikî, maddi hasarını onarmak birden fazla vakit, vakit alabileceği üzere, duygusal istikrarınızı tekrar sağlamak ve hayatınızı tekrar inşa etmek de vakit alabilir. Fakat kendinize ve sevdiklerinize travmanın duygusal sonuçlarıyla başa çıkmak ve hayatınıza devam etmenin bir yolunu bulmak için yapabileceğiniz belli şeyler var.
Bir travmaya verilen reaksiyon her vakit birebir olmayabilir, bu süreçte mümkün olduğunca insanları yargılamamaya çalışın.
Tetiklenme durumlarında insanların verdiği tepkiler farklı olabilir.
Travmatik olay hiç yaşanmamış üzere hayata devam etmeye çalışan biri de,
Daha çok mizaha yönelerek dehşet ve telaşını yatıştırmaya çalışan kişi de,
Ağlayarak tüm hislerini yaşayan kişi de tıpkı olayın kederini yaşadığı biçiminde yorumlanabilir. Bu şekil durumlarda tüm bu hisleri yaşamanın tek bir yolu varmış üzere davranmamaya çalışın.
Duyguları hissetme biçiminin tek bir ‘doğru’ yahut ‘yanlış’ bir yolu olmadığını unutmayın. Beşerler travmaya farklı formlarda reaksiyon verirler, bu yüzden kendinize (veya diğer birine) ne düşünmesi, hissetmesi yahut ne yapması gerektiğini söylemekten mümkün hayli kaçınmaya çalışın. Bu stil durumlar insanların daha çok birlik ve beraberliğe gereksinim duyduğu vakitlerdir.
Duygularınızı görmezden gelmeyin- bu yalnızca güzelleşmeyi yavaşlatır. Hislerinizi deneyimlemekten kaçınmak o anda daha yeterli görünebilir ve hissettirebilir, lakin siz onlara dikkat edip etmeseniz de onlar varlar. Ne hissettiğinizi hissetmek için kendinize müsaade verirseniz, ağır hisler bile geçer. Ağlamak istiyorsanız ağlamak için kendinize müsaade verin.
Travmatik olayı saplantılı bir formda yine okumaktan kaçının. Tekrar tekrar düşünmek yahut vahim manzaraları tekrar tekrar izlemek hudut sisteminizi bunaltabilir ve net bir halde kararlar vermenizi zorlaştırabilir. İnsanlara yardım etme kanallarına hakikat yerlere kanalize olmanızı mahzurlar. Zihninizi meşgul eden aktivitelere katılın (okumak, sinema izlemek, yemek yapmak, çocuklarınızla oynamak), böylelikle tüm gücünüzü ve dikkatinizi travmatik olaya adamamış olursunuz. Unutmayın ki insan tabiatının bir yanı vefata direnç göstermeye meyilliyken, bir yanı da hayatta kalmaya programlıdır. Buna karşı gelmeye çalışmak sizi yalnızca daha fazla yorup tüketmekten öbür bir şeye yaramaz.
İlk müdahale vazifelisi yahut sıhhat çalışanıysanız yahut bir afette çalışmaya istekli olan kişilerseniz;
Acil durum müdahale grupları ve sıhhat çalışanları, bir felaket yahut kriz olduğunda olay yerine her vakit çağrılır. Diğerlerine en çok muhtaçlık duydukları anda yardım etmek son derece yararlı olsa da, tıpkı vakitte birçok zorluk ve gerilim kaynağı içerir.
Trajedi ve ıstıraba şahit olmak, birilerini kurtarmak kadar kurtaramamak, kurtarılacak bireylere neye nazaran öncelik verileceğini saptamaya çalışma kararlarını vermek zorunda kalmak, hatta yeri geldiğinde kendinizi tehlikeye atmak ruh sıhhatinize ziyan verebilir ve travmatik gerilime neden olabilir. Ve mesleğiniz boyunca travmatik olayların sonuçlarıyla tekrar tekrar uğraşmak zorunda kalabileceğiniz için, duygusal tesir vakitle çığ üzere büyüyebilir. Gerilim denetim edilmezse, duygusal, zihinsel ve fizikî bir bitkinlik hali olan tükenmişliğe yol açabilir.
Bir kriz anında bile kendi gereksinimlerinizi karşılamanın bencilce olmadığını unutmamak kıymetlidir.
Tam da bu nedenle resmi kurumlarla işbirliği içerisinde olmadan ferdi olan gayretler yarar yerine oradaki bireylere ziyan getirecektir. Bu alanda çalışan şahısların vakitle yarışıyor dahi olsalar da, mola vererek, takviye için diğerlerine yaslanarak ve uzun müddetler boyunca tek başınıza çalışmaktansa gruplar halinde çalışarak, gereksinimi olanlara daha uygun yardım etmek için güce ve metanete sahip olacaksınız.